(Helena Esperanto - Asocio)
Η οργανωμένη εσπεραντική κίνηση στην Ελλάδα ταυτίζεται με την ύπαρξη και τη δραστηριότητα του Ελληνικού Εσπεραντικού Συνδέσμου. Παράλληλα όμως, με το σύλλογο αυτό, μικρές εσπεραντικές κινήσεις, για αρκετά χρόνια, αναπτύχθηκαν στην Αθήνα από τον αξιωματικό Αεροπορίας, Σωκράτη Σακελαρόπουλο και στη Θεσσαλονίκη από τον εκπαιδευτικό, Ιωάννη Κοτίτσα.
Η δημιουργία του Ελληνικού Εσπεραντικού Συνδέσμου, του οποίου εμπνευστής και συνιδρυτής, μαζί με άλλους Αθηναίους εσπεραντιστές (Κελισθένης Φιλάρετος, Αριστόβουλος Ζάννος, Βλιάμος Νικολαϊδης, Μιχάλης Μανούσος, Αλέξανδρος Ευσταθιανός,
Κωνσταντίνος Στέκος, Μιλτιάδη Μαγγίβας, Ρωξάνη Μανούσου, Πέτρος Δουζίνας, Παντελάκη) ήταν ο Ανακρέων Σταματιάδης, υπήρξε η αφετηρία της όλης προσπάθειας του μεγάλου αυτού εσπεραντιστή για την ανάπτυξη της εσπεραντικής κίνησης στην Ελλάδα.
Ο σύλλογος αυτός, είναι από τους παλαιότερους στον κόσμο, ιδρύθηκε στην Αθήνα, στις 5/10/1926, με το όνομα Ελληνικός Εσπεραντικός Σύνδεσμος (Helena Esperanto-Asocio), με έδρα αρχικά την κατοικία του Α.Σταματιάδη και αργότερα ένα μικρό γραφείο στην οδό Σωκράτους, αρ. 48. Τον ίδιο χρόνο, μετά από ενέργειες του Σταματιάδη, εκδόθηκε από το υπουργείο Παιδείας εγκύκλιος (αρ. 57363/28.10.1926), σύμφωνα με την οποία επετράπη η διδασκαλία και προαιρετική εκμάθηση της Εσπεράντο στα Διδασκαλεία Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης Αθηνών και Πειραιώς, πράγμα που με επόμενες, παρόμοιες υπουργικές αποφάσεις επεκτάθηκε και σε όλα τα γυμνάσια και πανεπιστήμια της χώρας.
Μετά από εκείνη την πρώτη εγκύκλιο, πάντα κατόπιν ενεργειών του Σταματιάδη, εκδόθηκαν κατά καιρούς οκτώ ακόμα παρόμοιες υπουργικές εγκύκλιοι, κάποιες από τις οποίες φέρουν την υπογραφή φωτισμένων υπουργών Παιδείας, όπως οι Γ. Παπανδρέου (1931), Κ. Τσάτσος (1949), Α. Γεροκωστόπουλος (1955) και άλλων. Ο ίδιος ο Σταματιάδης, επί πολλά χρόνια, ακόμη και σε πολύ προχωρημένη ηλικία, δίδασκε, βάσει των παραπάνω υπουργικών αποφάσεων, την Εσπεράντο, σε Διδασκαλεία και γυμνάσια της Αθήνας και του Πειραιά.
Ο Ελληνικός Εσπεραντικός Σύνδεσμος είναι ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο, με αναγνωρισμένο από το Πρωτοδικείο Αθηνών καταστατικό (αρ. 821/1927, επικαιροποιημένο κατά καιρούς) Ο Σύνδεσμος είναι αυστηρά ουδέτερος σε ό,τι αφορά τις πολιτικές, θρησκευτικές και όποιες άλλες πεποιθήσεις και υπό μόνο αυτό τον όρο, προσφέρεται χωρίς κανένα περιορισμό σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται για την υπόθεση της Εσπεράντο. Κύριοςσκοπός του είναι η ενημέρωση του ελληνικού κοινού και η διάδοση στην Ελλάδα της διεθνούς γλώσσας Εσπεράντο, καθώς και η, μέσω αυτής, προβολή των ελληνικών πολιτιστικών αξιών στο εξωτερικό. Ταυτοχρόνως, ο Σύνδεσμος, ως επίσημος εκπρόσωπος της ελληνικής εσπεραντικής κίνησης, μέλος του Παγκόσμιου Εσπεραντικού Συλλόγου (από το 1960), συμμετέχει ενεργά στην παγκόσμια εσπεραντική κίνηση.
Ο Σύνδεσμος, από την ίδρυσή του λειτουργεί πάντα μέσα στα πλαίσια της εθελοντικής προσφοράς των μελών του, στηριζόμενος οικονομικά αποκλειστικά και μόνο στις συμβολικές συνδρομές τους. Στα πλαίσια των σκοπών του, εκδίδει ενημερωτικά έντυπα, διοργανώνει τμήματα διδασκαλίας της γλώσσας, τοπικές και διεθνείς συναντήσεις, εκθέσεις, διαλέξεις γενικού πολιτιστικού ενδιαφέροντος και άλλες εκδηλώσεις.
Η ίδρυση του Συνδέσμου υπήρξε η αφετηρία για την ανάπτυξη της εσπεραντικής κίνησης στην Ελλάδα. Η γρήγορη ανάπτυξη του ιδίου του Συνδέσμου είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση, μετά από μόλις δύο χρόνια, του Αθηναϊκού Σπουδαστικού Εσπεραντικού Όμίλου και, το 1930, του Γυναικείου Εσπεραντικού Ομίλου. Ένα χρόνο μετά την ίδρυση του Συνδέσμου, το 1927, ο Α. Σταματιάδης
ίδρυσε την "Εσπεραντική Ακαδημία της Ελλάδος", φορέα υπεύθυνο για την εκπόνηση προγραμμάτων, τη φροντίδα για την οργάνωση και λειτουργία τμημάτων διδασκαλίας, εξετάσεων, απονομής ενδεικτικών σπουδής της διεθνούς γλώσσας.
Στην Ακαδημία, ο Α. Σταματιάδης αφιέρωσε σχεδόν ολοκληρωτικά την προσοχή και τη δραστηριότητά του, όταν, το 1932, αποσύρθηκε από τα διοικητικά καθήκοντα του Ελληνικού Εσπεραντικού Συνδέσμου και ασχολήθηκε αποκλειστικά και μόνο με το εκπαιδευτικό έργο της Ακαδημίας, μέχρι το θάνατό του (1964).
To 1929 άρχισε να εκδίδεται από το Σύνδεσμο, με υπεύθυνο σύνταξης τον Α. Σταματιάδη, το διμηνιαίο περιοδικό Η Διεθνής Γλώσσα, το οποίο από τα τέλη του 1936 άλλαξε τίτλο σε Ο Έλλην Εσπεραντιστής, που περιλάμβανε άρθρα στην Ελληνική και στην Εσπεράντο.
Το 1930 βρήκε την εσπεραντική κίνηση σε μεγάλη ανάπτυξη, με πολλούς συλλόγους σε όλη την Ελλάδα και με επτά εσπεραντικές λέσχες στην Αθήνα, για τη δημιουργία των οποίων κύριος εμπνευστής και πρωτεργάτης υπήρξε πάντα ο Σταματιάδης. Στις αρχές της 10ετίας του 1930 πραγματοποιήθηκαν δύο πανελλήνια εσπεραντικά συνέδρια και στο τέλος της είχαν δημιουργηθεί 47 Σύνδεσμοι σε ισάριθμες πόλεις.
Η έναρξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου ανέκοψε φυσικά και την εσπεραντική δραστηριότητα, όπως και κάθε άλλη, και βύθισε την Ελλάδα, όπως και όλο τον κόσμο, στο σκοτάδι. Μετά το τέλος του πολέμου και παρά τις δύσκολες συνθήκες ζωής που επικράτησαν στην κατεστραμμένη χώρα, έγιναν κάποιες προσπάθειες για την ανασύνταξη της εσπεραντικής κίνησης, που όμως δεν στάθηκε δυνατόν να φθάσει στα επίπεδα των προηγούμενων δεκαετιών.
Ο Σταματιάδης άφησε πλουσιότατο συγγραφικό έργο, με διδακτικά βιβλία, λεξικά, δοκίμια, μελέτες, περιοδικά κ.ά. Τα έργα του, κυρίως τα διδακτικά, χρησίμευσαν επί δεκαετίες, ως τα μόνα ελληνικά βοηθήματα για τη διδασκαλία και την εκμάθηση της Δι-
εθνούς γλώσσας.
Το 1972, με τροποποίηση του καταστατικού του Συνδέσμου, η Εσπεραντική Ακαδημία, που ήταν ανεξάρτητο όργανο, έγινε τμήμα του Συνδέσμου και το 1981 μετονομάστηκε σε "Ανώτατη Σχολή της Διεθνούς Γλώσσης Εσπεράντο “Ανακρέων Σταματιάδης”". Πρόεδρός της μέχρι τη μετονομασία της διετέλεσε, μετά τον Α. Σταματιάδη, ο Σωκράτης Σακελαρόπουλος, ενώ πρόεδροι της Ανωτάτης Σχολής διετέλεσαν οι Βασιλική Πατσού και Σπύρος Σαραφιάν.
Ο Σύνδεσμος άρχισε να εκδίδει, το Μάρτιο του 1978, με συντάκτη τον Σπύρο Σαραφιάν, το έντυπο Nia Verda Informilo (Το Πράσινο Πληροφοριακό Δελτίο).
Την εσπεραντική δραστηριότητα του Ανακρέοντα Σταματιάδη, συνέχισε, μετά το θάνατό του, η θυγατέρα του Ρωξάνη Μανούσου (1901-1981), εκγενετής εσπεραντίστρια, που αφιέρωσε όλη της τη ζωή στην υπόθεση της Εσπεράντο. Μέχρι το τέλος της ζωής της, επί μία 50ετία, διετέλεσε πρόεδρος του Ελληνικού Εσπεραντικού Συνδέσμου, ενώ όλα αυτά τα χρόνια, δίδαξε την Εσπεράντο, διοργάνωσε κοινωνικές εκδηλώσεις για την προβολή της κίνησης και έλαβε μέρος σε πολλά Παγκόσμια Συνέδρια της Εσπεράντο.
Μετά το θάνατο της, πρόεδρος του Συνδέσμου εξελέγη η Μαρία Ποντίκα (1932-2019). Η σπουδαία Ελληνίδα εσπεραντίστρια, ιδιαιτέρως γνωστή και αγαπητή στο διεθνή εσπεραντικό χώρο, υπήρξε επί σειρά ετών, επίσημη εκπρόσωπος του Ελληνικού Εσπεραντικού Συνδέσμου στη διεθνή εσπεραντική σκηνή.
Επόμενος πρόεδρος του Συνδέσμου, με συνολική προσφορά στη θέση αυτή δέκα ετών, από το 1987 μέχρι το 1993, και από το 1999 μέχρι 2003, υπήρξε ο Κώστας Κυριάκος (γεν. 1945), ένθερμος εσπεραντιστής, παλιό δραστήριο στέλεχος του Τμήματος Νέων του Συνδέσμου. Άνθρωπος με εξαιρετικές οργανωτικές ικανότητες, συνέδεσε το όνομά του μελαμπρές εσπεραντικές εκδηλώσεις.
Μετά τον Κ. Κυριάκο, πρόεδρος του Συνδέσμου, από το 2007 μέχρι το 2009 αναδείχθηκε η Μάνθα Χρήστου (γεν. 1938), δραστήρια εσπεραντίστρια, επί σειρά ετών πρόεδρος του Συλλόγου των Ελληνίδων Εσπεραντιστριών.
Τελευταίος πρόεδρος του Ελληνικού Εσπεραντικού Συνδέσμου, κατά το διάστημα 2007 - 2010, υπήρξε ο ένθερμος εσπεραντιστής, Γεώγιος Δερμάτης (1960-2020), του οποίου όμως η θητεία συνέπεσε με την οικονομική κρίση, που το 2008 έπληξε τη χώρα και προκάλεσε την αναγκαστική αναστολή λειτουργίας του Συνδέσμου.
Στο τέλος της δεκαετία του 1990, η κίνηση άρχισε να φθίνει σταδιακά. Η, λόγω ιδιόχρησης, αναγκαστική εγκατάλειψη, το 1995, του ακινήτου της οδού Αγίου Μελετίου, αρ. 54, που στέγαζε το εντευκτήριο του Συνδέσμου, αποτέλεσε καίριο πλήγμα για το σύλλογο. Χωρίς τη δυνατότητα διοργάνωσης εκδηλώσεων, προσέλκυσης μελών, συχνής επαφής με αυτά και τακτικής είσπραξης των εντελώς συμβολικών συνδρομών, η οικονομική δυνατότητα του συλλόγου περιορίστηκε τόσο, ώστε το λαμπρό εντευκτήριο αντικαταστάθηκε από ένα γραφείο δύο μόνο μικρών δωματίων, σε πολυώροφο κτίριο του κέντρου της Αθήνας, στην οδό Αριστείδου 9, στην Πλατεία Κλαυθμώνος.
Η οικονομική κρίση του 2008 έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στην ελληνική εσπεραντική κίνηση, μετά από 80 περίπου χρόνια ζωής και λαμπρής δραστηριότητας. Πολύ λίγοι, παλιοί εσπεραντιστές, προσπάθησαν με δικά τους έξοδα να συντηρήσουν την μικρή εκείνη έδρα του Συνδέσμου, όμως και αυτό αποδείχθηκε αδύνατο, έτσι, αποφασίστηκε αναγκαστικά η διακοπή της μίσθωσης και η απόδοση του μισθίου στην ιδιοκτήτριά του, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος.
Τα λίγα δραστήρια μέλη του Συνδέσμου που απέμειναν, άρχισαν να δραστηριοποιούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την προβολή της Εσπεράντο. Δημιούργησαν έναν αναλυτικό, κατατοπιστικό, πλήρη ιστότοπο (www.esperanto.gr), χρονολόγιο του Συνδέσμου στο Facebook, όπως την ενημερωτική σελίδα στο Facebook Το Πληροφοριακό μας Δελτίο (Nia Verda Informilio), και άνοιξαν προσωπικούς λογαριασμούς και ιστοσελίδες στο Facebook και σε άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τον ίδιο σκοπό.
