Η Εσπεράντο στην Ελλάδα

Ακριβής χρονολογία της εισαγωγής της Εσπεράντο στην Ελλάδα δεν αναφέρεται στα αρχεία της εσπεραντικής κίνησης. Όμως, ανεπιβεβαίωτη πληροφορία αναφέρει ότι το 1888, δηλαδή ένα χρόνο μετά την εμφάνιση της γλώσσας του Ζάμενχοφ ήταν γνωστή στην Αθήνα.

Ο Ούγγρος γλωσσολόγος Gábor Bálint (1844-1913), πολύγλωσσος, γνώστης 21 γλωσσών, ίσως επισκέπτης καθηγητής τότε στο πανεπιστήμιο της Αθήνας, ήρθε σε πρώτη επαφή με τη γλώσσα. Την έμαθε και άρχισε να δραστηριοποιείται στον κύκλο των φοιτητών του. Επομένως, μπορεί να θεωρηθεί ότι η γλώσσα του Ζάμενχοφ έγινε γνωστή εκείνα τα χρόνια στην χώρα μας.

Στα επόμενα χρόνια, παράλληλα με την έντονη εσπεραντική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη, έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτοι Έλληνες εσπεραντιστές, άνθρωποι ιδιαίτερα καλλιεργημένοι, που αμέσως τους συγκίνησε η ιδέα του εσπεραντισμού και άρχισαν σιγά σιγά να δραστηριοποιούνται στο μέτρο που οι συνθήκες της χώρας
μας το επέτρεπαν.

Οι πρώτοι Έλληνες εσπεραντιστές εμφανίστηκαν το 1904 στην Αθήνα (Δρ Εμμανουήλ Δραγούμης) και το 1905 στη Σάμο (Δρ Ανακρέων Σταματιάδης), που τότε ήταν ανεξάρτητο κρατίδιο, με την ονομασία Ηγεμονία της Σάμου, υπό την επικυριαρχία της Υψηλής Πύλης.

Πρώτος Έλληνας εσπεραντιστής είναι ο Δρ Εμμανουήλ Δραγούμης. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1850 και πέθανε το 1917. Σπούδασε Φυσικές Επιστήμες στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Φυσικός, ορυκτολόγος, καθηγητής Πειραματικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επιφανής επιστήμων και διακεκριμένη προσωπικότητα της αθηναϊκής κοινωνίας την εποχή του. Διετέλεσε πρόεδρος του φιλολογικού συλλόγου "Παρνασσός" κατά τη διετία 1878-1880. Από τους πρωτεργάτες της εσπεραντικής κίνησης στην Ελλάδα. Εκλέχθηκε μέλος της διεθνούς Γλωσικής Επιτροπής κατά 1o Παγκόσμιο Συνέδριο της Εσπεράντο (Boulogne-sur-Μer, Γαλλία, 1905), και μάλιστα μετά από πρόταση του ίδιου του δημιουργού της Εσπεράντο, Ζάμενχοφ.

Την εποχή εκείνη, με τη δραστηριότητα μεμονωμένων εσπεραντιστών, άρχισαν να εμφανίζονται και οι πρώτες εσπεραντικές κινήσεις στον ελλαδικό χώρο. Οι πρώτες αυτές κινήσεις μορφοποιούνται το 1909 με τη δημιουργία εσπεραντικών ομίλων στην Πάτρα (από το Γερμανό PaulBünemann), στο Αιτωλικό (από τον Γεώργιο Σώκο), στο Σιδηρόκαστρο (από τον Λάσκαρη Πολυζωίδη), στην Άρτα (από τον στρατιωτικό φαρμακοποιό Δημήτριο Κωνσταντόπουλο), στον Πειραιά (από την Μαρία Τσάντα) και στην Κρήτη (από τον Ιωάννη Δερκεδάκη).

Πρώτοι Έλληνες εσπεραντιστές

Παράλληλα, άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες εκδόσεις από τον Κων/νο Κουλούρη και τον Μιλτιάδη Μαγγίβα και αξιόλογα άρθρα στις αθηναϊκές εφημερίδες, κυρίως από το διακεκριμένο πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, ψυχίατρο Συμωνίδη Βλαβιανό (φωτ.).

Τα αμέσως επόμενα χρόνια κάνουν την εμφάνιση τους εσπεραντικοί όμιλοι στο Βόλο, στη Σύρο, στη Λαμία, στην Τρίπολη και σε άλλες πόλεις. Στα τέλη της 10ετίας του 1920 ξεχωρίζει στη Θεσσαλονίκη η δραστηριότητα του καθηγητή του πανεπιστημίου Ιωάννη Σπαθάρη, ο οποίος μαζί με τους Αθανάσιο Αργυρόπουλο, Δημήτριο Κωνσταντόπουλο και Κωνσταντίνο Ζαχαριάδη ίδρυσαν, το 1928, την Εσπεραντική Ένωση Θεσσαλονίκης.

Η ανάπτυξη όμως της εσπεραντικής κίνησης στην Ελλάδα είναι αναπόσπαστα δεμένη με την προσωπικότητα και τη δραστηριότητα του κορυφαίου Έλληνα εσπεραντιστή, του Σάμιου γιατρού Ανακρέοντα Σταματιάδη.

Ο Ανακρέων Σταματιάδης γεννήθηκε την 1η Σεπτεμβρίου 1868 στη Φλωρεντία και ήταν γόνος μεγάλης αριστοκρατικής οικογένειας της Σάμου.

Σπούδασε Φιλοσοφία (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γεωπονία (Μontpellier) και Ιατρική (Πανεπιστήμιο Παρισίων) και μετά το πέρας των σπουδών του διορίστηκε στη Σάμο αρχίατρος.

Το 1888, όταν ο νεαρός Σταματιάδης τελείωσε τις γυμνασιακές σπουδές του στο Βαθύ Σάμου, πληροφορή θηκε ότι κάποιος γιατρός στην Πολωνία επινόησε μία τεχνητή διεθνή γλώσσα.

Το 1904, αναζήτησε, βρήκε τη γαλλική έκδοση του Ζάμενχοφ για την Εσπεράντο, μελέτησε το περιεχόμενό της, εντυπωσιάστηκε και άρχισε αμέσως να τη μαθαίνει. 

Το 1906 ίδρυσε στο Βαθύ τη Σαμιακή Εσπεραντική Εταιρία, ενώ το 1907 έγραψε διδα κτικό της γλώσσας, στην Ελληνική, και το 1909 άρχισε την έκδοση του περιοδκού Greklingva Esperantano (Ελληνόφων Εσπεραντιστής). Το 1909 πήρε μέρος στο 5ο Παγκόσμιο Συνέδριο της Εσπεράντο, στη Βαρκελώνη, γνωρίστηκε με τον Ζάμενχοφ και συνδέθηκε με προσωπική φιλία μαζί του. Επιστέγμασμα της δραστηριότητάς του υπήρξε η καθιέρωση της διδασκαλίας της Εσπεράντο το 1910, με νόμο (Ηγεμονικό Διάταγμα 2342/8.10.1910), ως υποχρεωτικού μαθήματος στα σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης της Σάμου.

Από το 1920 ο Σταματιάδης μετέφερε τη δραστηριότητά του την Κωνσταντινούπολη, όπου εγκαταστάθηκε και ίδρυσε εκεί τον εσπεραντικό σύνδεσμο Bizantio (Βυζάντιο), που σημείωσε πολύ αξιόλογη δραστηριότητα, και εξέδωσε το ομώνυμο μηνιαίο, δίγλωσσο, στα Ελληνικά και στα Γαλλικά, περιοδικό που κυκλοφόρησε μέχρι το 1923.

Το 1925 επέστρεψε στη Σάμο και επανέφερε σε λειτουργία τη Σαμιακή Εσπεραντική Εταιρία και εξέδωσε το διμηνιαίο περιοδικό Samosa Εsperantisto (O Σάμιος Εσπεραντιστής).Τον επόμενο χρόνο εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου αφιερώθηκε ψυχή τε
και σώματι στην ανάπτυξη της εσπεραντικής κίνησης μέχρι το τέλος της ζωή του.Παράλληλα, στη Θεσσαλονίκη, από τη δεκαετία εκείνη και μετά, αναπτύχθηκε αξιόλογη εσπεραντική κίνηση με πρωτεργάτη τον Ιωάννη Σπαθάρη (φιλόλογο, θεολόγο και αρχαιολόγο), καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.