Σκοπός της διεθνούς γλώσσας Εσπεράντο δεν είναι να υποκαταστήσει τις εθνικές γλώσσες, αλλά να αποτελέσει τη δεύτερη γλώσσα κάθε λαού, τη γλώσσα που κάθε άνθρωπος θα μαθαίνει, μαζί με τη δική του, έτσι ώστε να μπορεί να επικοινωνεί με τους αλλοεθνείς, αλλόγλωσσούς του, το ίδιο εύκολα, όπως με τη δική του γλώσσα επικοινωνεί με τους συμπατριώτες, ομόγλωσσούς του.
Η ιδέα της διεθνούς γλώσσας είναι παλιά όσο και οι ανθρώπινες κοινωνίες, γιατί οι άνθρωποι ένιωθαν πάντα, ως κυρίαρχη ανάγκη τους, την επικοινωνία τους όχι μόνο με τους κοντινούς αλλά και με τους πιο μακρινούς συνανθρώπους τους. Μεγάλοι του πνεύματος, όπως οι Καρτέσιος, Κομένσκυ, Νεύτων, Λάιμπνιτς, Μοντεσκιέ, Βολταίρος κ.ά. οραματίστηκαν την κοινή, υπερεθνική και δεύτερη για όλους γλώσσα, και κάποιοι προσπάθησαν και κατάφεραν να επινοήσουν τεχνητές γλώσσες, όπως ήταν οι Volapük, Latino sine flexione, Interlingua, Occidendal, Novial, Spokil κ.ά. που όμως δεν ήταν λειτουργικές, δεν ήταν κατάλληλες, για διαφορετικούς λόγους η καθεμιά, ώστε να χρησιμοποιηθούν για το σκοπό που επινοήθηκαν. Όμως, ο άσημος, φτωχός οφθαμίατρος από την Πολωνία, Λουδοβίκος Λάζαρος Ζάμενχοφ κατάφερε να υλοποιήσει τα οράματα και τις προσπάθειες όλων αυτών, με τη διεθνή γλώσσα του Εσπεράντο.
Όσο η τεχνολογία αναπτύσσεται αλματωδώς, όσο τα εθνικά σύνορα ξεπερνιούνται, κι όσο γιγαντώνεται και εξαπλώνεται παντού ο διεθνής, ο κοινός για όλους τους ανθρώπους, σύγχρονος πολιτισμός, τόσο πιο αναγκαία γίνεται η άμεση, ισότιμη επικοινωνία των ανθρώπων όλου του κόσμου. Όμως, ενώ οι αποστάσεις έχουν εκμηδενισθεί, οι γλωσσικοί φραγμοί εμποδίζουν ακόμα αυτή την άμεση επικοινωνία.
Στον κόσμο μας χρησιμοποιούνται 2500-3000 γλώσσες, όμως στις διεθνείς ή στις διακρατικές σχέσεις χρησιμοποιούνται υποχρεωτικά 4-5 μόνο γλώσσες, οι γλώσσες των πιο ισχυρών εθνών. Είναι οι γλώσσες που, συνήθως μέσω μεταφραστών, χρησιμοποιούν οι κάθε λογής εκπρόσωποι κρατών, όχι όμως οι απλοί άνθρωποι, όχι οι λαοί μεταξύ τους.
1. Αν συνειδητοποιήσει κανείς ότι η επιβολή, ως διεθνών, των λίγων "ισχυρών" εθνικών γλωσσών τοποθετεί σε δεύτερη μοίρα τις χιλιάδες υπόλοιπες εθνικές γλώσσες και καλλιεργεί έτσι μια επικίνδυνη γλωσσική διάκριση σε βάρος των "μικρών" εθνών.
2. Αν αντιληφθεί κανείς πόσο επηρεάζεται και νοθεύεται η γλώσσα και επομένως η πολιτιστική ταυτότητα αυτών των «μικρών» εθνών από την επιβολή των "διεθνών" γλωσσών των "μεγάλων".
3. Αν αναλογισθεί κανείς πόσο δύσκολη και χρονοβόρα υπόθεση είναι η εκμάθηση και μιας μόνο ξένης γλώσσας, και πόσο λίγοι είναι πραγματικά οι άνθρωποι που τελικά καταφέρνουν να μάθουν μια ξένη γλώσσα ικανοποιητικά, θα καταλήξει στο συμπέρασμα:
- ότι αυτή η πρωταρχική ανθρώπινη ανάγκη, η επικοινωνία μεταξύ αλλογλώσσων, πρέπει να είναι άμεση και ισότιμη για όλους,
- ότι γι’ αυτή την επικοινωνία χρειάζεται μία μόνο, πραγματικά διεθνής, γλώσσα,
- ότι αυτή η γλώσσα πρέπει να είναι κοινό αγαθό, να είναι ουδέτερη, να ανήκει το ίδιο σε όλους,
- ότι αυτή η γλώσσα πρέπει να είναι πλήρης αλλά και απλή και εύκολη στην εκμάθησή της.
Για να υπάρξει πράγματι ελπίδα, ότι θα εδραιωθεί κάποτε στον κόσμο η παγκόσμια ειρήνη και συνεργασία, θα πρέπει να δοθεί στους ανθρώπους η δυνατότητα να επικοινωνούν πραγματικά και σε κάθε επίπεδο.
Είναι βέβαιο ότι ένας κόσμος στον οποίο όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από φυλή, χρώμα, θρησκεία, έθιμα, πολιτικές πεποιθήσεις, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες ζωής και όποιες άλλες διαφορές, θα μπορούν, χωρίς γλωσσικούς φραγμούς, να επικοινωνούν άμεσα και ισότιμα μεταξύ τους, να κατανοούν πλήρως ο ένας τον άλλο, θα είναι πιο αρμονικός, πιο ειρηνικός, πιο όμορφος από τον σημερινό.
Αν οι σκέψεις αυτές είναι σωστές, η μόνη γλώσσα που πραγματικά ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας τέτοιας επικοινωνίας είναι η Εσπεράντο. Η δυνατότητα να διαδίδεται αμέσως σε όλο τον κόσμο, να γίνεται από όλους κατανοητή κάθε νέα ιδέα, κάθε καλλιτεχνική έκφραση, κάθε ανακάλυψη, κάθε επίτευγμα, η δυνατότητα κάθε λαού να γεύεται άμεσα τους πολιτισμικούς καρπούς όλων των άλλων, θα φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά, θα τους κάνει καλύτερους.
Γι’ αυτό η γλώσσα του Ζάμενχοφ, η Εσπεράντο, ήταν, και παραμένει μέχρι και σήμερα, μια επαναστατική ιδέα και πράξη γιατί:
- σταματά τον γλωσσικό ιμπεριαλισμό των ισχυρών εθνών,
- εγκαθιδρύει μια παγκόσμια γλωσσική δημοκρατία και δικαιοσύνη,
- προσφέρει το ουδέτερο και δίκαιο επίπεδο επικοινωνίας μεταξύ αλλογλώσσων,
- κάνει δυνατή την μεταξύ των εθνών ισότιμη επικοινωνία,
- συνεισφέρει στην αλληλοκατανόηση, επομένως και στην ειρήνη,
- προστατεύει το δικαίωμα ύπαρξης των μειονοτικών και ιθαγενών γλωσσών,
- τοποθετεί όλες τις γλώσσες σε όμοια, ίση βάση και έτσι γίνεται σεβαστός από όλους ο πολιτισμός και η γλωσσική διαφορετικότητα κάθε έθνους,
- φέρνει όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, θρησκείας και γλώσσας, στο ίδιο επίπεδο στη διεθνή επικοινωνία και έτσι παύουν να υπάρχουν γλωσσικά προνομιούχοι λαοί, πρώτης και δεύτερης κατηγορίας γλώσσες.